Złota gałąź. Studia z magii i religii

George James Frazer

vis-a-vis etiuda

Kraków 2012

ISBN: 978-83-7858-026-3

liczba stron: 520

okładka twarda

.

Opis wydawcy

.

"Złota gałąź" sir Jamesa Georga Frazera uważana jest za jedną z najważniejszych książek antropologii społecznej, a na pewno jest w tej chwili już pozycją klasyczną w tej dziedzinie wiedzy. Przywołując obraz J.M.W. Turnera, zatytułowany "Złota Gałąź" ("The Golden Bough", 1834) Frazer rozpoczyna snuć opowieść o pewnym tajemniczym rytuale, odbywającym się cyklicznie nieopodal jeziorka, zwanego przez starożytnych "Zwierciadłem Diany".

.

W starożytności ów leśny pejzaż był miejscem dziwnej i powtarzającej się stale tragedii. Na północnym brzegu jeziora, tuż pod przepaścistą skałą, na której osiadła współczesna wioska Nemi, znajdował się święty zagajnik i sanktuarium Diany Nemorensis, czyli Diany Leśnej. Niekiedy zwano je również jeziorem i zagajnikiem Arycji. Lecz miasteczko Arycja (obecna La Riccia) znajdowało się o trzy mile dalej, u stóp Góry Albańskiej, a od jeziora, leżącego na zboczu góry w małym zagłębieniu w kształcie krateru, dzielił je bardzo pochyły stok. W tym świętym zagajniku rosło drzewo, wokół którego można było dostrzec krążącą przez cały dzień i prawdopodobnie do późnej nocy mroczną postać. W ręce dzierżył ów człowiek nagi miecz i bez przerwy rozglądał się wokół, jak gdyby w każdej chwili mógł spodziewać się napaści wroga. Był to kapłan i morderca, wypatrujący tego, który go wcześniej lub później zamorduje i obejmie po nim urząd kapłana. Takie prawo obowiązywało w sanktuarium. Kandydat na kapłana nie miał wyboru. By objąć stanowisko, musiał zgładzić swego poprzednika, a urząd po nim piastował do chwili, gdy sam ginął z ręki następcy silniejszego i bardziej przemyślnego.

.

Ów dziwny rytuał domaga się wyjaśnienia. Autor "Złotej Gałęzi" wyrusza więc w podróż po kulturach, wierzeniach i mitach różnych ludów - jego zdaniem - niecywilizowanych, szukając tam podobieństw i próbując na ich podstawie rzucić nieco więcej światła na ten niezwykły zwyczaj. Jednym z najważniejszych tematów Frazera jest magia. Jego koncepcja magii choć była wielokrotnie krytykowana, zwłaszcza z powodu przeciwstawiania magii i religii, pozostaje jednak niezmiennie ważnym stanowiskiem antropologicznym. Z Frazera wiele zaczerpnął Bronisław Malinowski (choć jego koncepcje określane jako funkcjonalizm antropologiczny są w wielu punktach odmienne od Frazerowskich) pisząc o autorze "Złotej gałęzi": Frazer pojawia się przed nami jako przewodnik kierujący naszą podróżą przez pustynie Australii, tropikalne dżungle Amazonki i Orinoko, przez stepy Azji lub wyżyny Afryki. Faktycznie przedstawia on opis zjawisk w ich kontekście, w opisie tym różne aspekty kultury i różne ludzkie sprawy są ze sobą powiązane; przygodne komentarze cechuje intuicja w przedstawianiu ludzkich motywów. Nie byłoby trudne wykazać, że Frazer często zbliża się do psychoanalitycznego ujęcia nieświadomych i podświadomych motywów ludzkiego zachowania. A w innym miejscu, w mowie poświęconej Frazerowi pisał antropologia tak jak ją przedstawia Sir James Frazer, jest wielką nauką...I to trzeba przede wszystkim Frazerowi oddać: bez jego "Złotej gałęzi" nie byłoby współczesnej antropologii społecznej – choćby w tym tylko sensie jest to książka fundamentalna. A dodatkowo napisana w świetnym literackim stylu. Lektura obowiązkowa dla każdego, kto chce coś wiedzieć o mechanizmach kierujących ludzkimi obyczajami, myśleniem, kulturą!

.

Spis treści

.

Rozdział pierwszy. Król Lasu

Rozdział drugi. Królowie-kapłani

Rozdział trzeci. Magia sympatyczna

Rozdział czwarty. Magia i religia

Rozdział piąty. Magiczna władza nad pogodą

Rozdział szósty. Czarownicy jako królowie

Rozdział siódmy. Ludzkie wcielenia bogów

Rozdział ósmy. Królowie sił przyrody

Rozdział dziewiąty. Kult drzew

Rozdział dziesiąty. Pozostałości kultu drzew we współczesnej Europie...

Rozdział jedenasty. Święte małżeństwo

Rozdział dwunasty. Królowie Rzymu i Alby

Rozdział trzynasty. Brzemię królewskiej władzy

Rozdział czternasty. Niebezpieczeństwa zagrażające duszy

Rozdział piętnasty. Czynności tabu

Rozdział szesnasty. Osoby tabu

Rozdział siedemnasty. Przedmioty tabu

Rozdział osiemnasty. Słowa tabu

Rozdział dziewiętnasty. Co zawdzięczamy człowiekowi dzikiemu?

Rozdział dwudziesty. Zabijanie boskiego króla

Rozdział dwudziesty pierwszy. Królowie tymczasowi

Rozdział dwudziesty drugi. Ofiarowanie syna królewskiego

Rozdział dwudziesty trzeci. Zabijanie ducha drzewa

Rozdział dwudziesty czwarty. Mit Adonisa

Rozdział dwudziesty piąty. Adonis w Syrii

Rozdział dwudziesty szósty. Adonis na Cyprze

Rozdział dwudziesty siódmy. Rytuał Adonisa

Rozdział dwudziesty ósmy. Ogródki Adonisa

Rozdział dwudziesty dziewiąty. Mit i rytuał Attisa

Rozdział trzydziesty. Attis jako bóg roślinności

Rozdział trzydziesty pierwszy. Ludzkie wcielenie Attisa

Rozdział trzydziesty drugi. Wschodnie religie na Zachodzie

Rozdział trzydziesty trzeci. Mit o Ozyrysie

Rozdział trzydziesty czwarty. Rytuał Ozyrysa

Rozdział trzydziesty piąty. Oblicza Ozyrysa

Rozdział trzydziesty szósty. Izyda

Rozdział trzydziesty siódmy. Dionizos

Rozdział trzydziesty ósmy. Demeter i Persefona

Rozdział trzydziesty dziewiąty. Matka Zboża i Panna Zboża w Europie Północnej

Rozdział czterdziesty. Podwójne wcielenie zboża jako matki i córki

Rozdział czterdziesty pierwszy. Lityerses

Rozdział czterdziesty drugi. Starożytne bóstwa roślinności jako zwierzęta

Rozdział czterdziesty trzeci. Spożywanie boga

Rozdział czterdziesty czwarty. Zabijanie boskiego zwierzęcia

Rozdział czterdziesty piąty. Przebłagiwanie dzikich zwierząt przez myśliwych

Rozdział czterdziesty szósty. Różne typy sakramentów zwierzęcych

Rozdział czterdziesty siódmy. Przenoszenie zła

Rozdział czterdziesty ósmy. Publiczne wypędzanie złych duchów

Rozdział czterdziesty dziewiąty. Publiczne kozły ofiarne

Rozdział pięćdziesiąty. Ludzie jako kozły ofiarne w starożytności klasycznej

Rozdział pięćdziesiąty pierwszy. Zabijanie boga w Meksyku

Rozdział pięćdziesiąty drugi. Między niebem a ziemią

Rozdział pięćdziesiąty trzeci. O Baldurze

Rozdział pięćdziesiąty czwarty. Święta ognia w Europie

Rozdział pięćdziesiąty piąty. Interpretacja świąt ognia

Rozdział pięćdziesiąty szósty. Palenie istot ludzkich w ogniu

Rozdział pięćdziesiąty siódmy. Baldur i jemioła

Rozdział pięćdziesiąty ósmy. Dusza zewnętrzna w baśniach ludowych

Rozdział pięćdziesiąty dziewiąty. Zewnętrzna dusza w obyczajach ludowych

Rozdział sześćdziesiąty. Złota gałąź

Rozdział sześćdziesiąty pierwszy. Pożegnanie Nemi

.

Indeks osób i nazw geograficznych